İNSAN

1526 yılında Şam’da dünyaya gelen Takıyyüddin er-Râsıd, astronomi çalışmalarının yanı sıra hidrolik sistemli (su gücüyle çalışan) düzenekler hakkında da eser vermistir. “Et-Turuk es-Saniyye fi el-Âlât er-Ruhaniyye” isimli eserinde iki adet su pompası düzeneği tarifi mevcuttur. Bunlardan biri Cezerî’nin iki silindirli su pompası ile benzer olup diğeri altı silindirli su pompasıdır. Bu düzenek akan bir ırmaktan yükseğe su taşımak için ırmak üzerine kurulan bir sistemdir.

Robotik ve sibernetiğin kurucusu kabul edilen Cezerî, ”el-Câmi beyne’l-ilmi ve’l-ameli’n-nâfi fî sınâati’l-hiyel” adlı eserinde dört sürgülü bir kapı kilidinin tarifini vermektedir. Bu sürgüler sağa, sola, asağıya ve yukarıya olmak üzere hırsızın kapıyı hiçbir yönden açmasına müsaade etmeyecek şekilde tasarlanmıştır. Kilit sadece anahtar vasıtasıyla açılır. Anahtar ile kilitlenen kapı sürgüleri, el ile hareket ettirilerek açılamaz. Daha önce hiçbir yerde rastlanmayan bu kilit sistemi Cezerî’ye özgü bir mekanizmadır. Sergimizdeki modelde kapıdaki anahtar yerine sabit bir kapı tokmağı kullanılmıştır.

Benî Mûsâ, ”Kitabü’l-Hiyel” isimli kitaplarında yüzüncü düzenek olarak nesneleri suyun içinden alabilmek için bir mekanizma tarif etmektedir. Bu mekanizma, denizden cevher toplamak veya kuyuya/suya düşmüş nesneleri çekmek için kullanılır. Bu düzenek, günümüzde kullanılan iş makinelerinden biri olan ekskavatörün ilkel atası olarak kabul edilebilir.

İbn Sînâ 980 yılında Buhara yakınındaki Efşena’da doğmuş, 57 yıl gibi kısa sayılabilecek ömrüne birçok bilimsel ve felsefi çalısmanın yanı sıra devlet adamlığını da sığdırmıştır. Felsefe, tıp, astronomi, matematik, kimya, ve mûsiki gibi çeşitli alanlarda çalısan çok yönlü bir bilim insanıdır. Tıp alanındaki şöhretini daha 17 yaşında iken kazanmış, bu alanda yüzün üzerinde eser vermiştir. İbn Sînâ’nın en ünlü eseri olan “El-Kânûn Fi’t-Tıbb” onun vefatından yaklaşık 100 yıl sonra İspanya Toledo’da Cremonalı Gerard tarafından Latinceye çevrilmiş, farklı zamanlarda 36 defa basımı yapılan eser hem Doğu’da hem de Batı’da tıp okullarının ders kitabı olarak okutulmuştur. Avrupa’da Avicenna olarak tanınan İbn Sînâ, Rönesans’a kadar tıp alanındaki en yetkin kişi olarak kabul edilmiş, hekimlerin sultanı olarak anılmıştır.

Kokunun tarihi ilk çağlar ile başlar. Eski Mısır’a ait tabletler, Persepolis’teki Daryüs Sarayı kabartmaları, Çin, Hint, Babil, Ninova ve Anadolu medeniyetlerindeki arkeolojik bulgular koku tarihi hakkında fikir vermektedir. Özellikle Abbasi dönemi kimyacılarından Câbir b. Hayyân ve tamamen koku ve koku üretimi ile ilgili eseri de bulunan el-Kindî bu alanın en önemli isimlerindendir.

Fizik biliminin bir alt dalı olarak ışığın hareketlerini, yapısını, özelliklerini, diğer maddelerle etkileşimini ve görme şekillerini inceleyen araştırma alanına optik denir. İslam medeniyetinde ilm-i menâzır olarak anılan bu alanda ilk araştırmalar 9. yüzyılda Grek ve Helenistik dönem çevirileri ile birlikte başlar. İslam medeniyetinde öncül optik araştırmaları yapanlar Kustâ b. Lûka ve Ya‘kub b. İshak el-Kindî olmakla birlikte, İbnü’l-Heysem bu alanı modern anlamda inşa eden kişi olmuştur