Ömer Hayyâm – Matematikle Şiirin Buluştuğu İsim

Ömer Hayyâm – Matematikle Şiirin Buluştuğu İsim

“Ezeli sırları ne sen bilirsin ne de ben,
Bu muammalı harfi ne sen okuyabilirsin ne de ben
Perde ardında ben ve sen dedikodusu var amma,
Perde kalktı mı ne sen kalırsın ne de ben”

Ben, en açık halimle,  Ebü’l-Feth Gıyâsüddîn Ömer b.İbrâhîm el- Hayyâm. Şanlı Nizamülmülk’ün dostu, meşhur Hasan Sabbah’ın sınıf arkadaşıyım. Sizin deyiminizle astronomum, matematikçiyim ama aslında en çok da şairim.  Derdim var benim, manayı arıyorum. İçimden durmadan satırlar geçiyor. İşte ben bu satırları söyledimse de bunlara bir gün rubai deneceğini bilmedim. İran benim memleketim. Öyle bir memleket ki ne yana baksanız sanat, ne yöne gitseniz bir sanatkâr… Bense Hayyâm’ım, yani çadırlar yaparım. Çadırlar yaparım fakat aklımda dayanılmaz bir merak. Denklemler kurup denklemler çözerim, merakımdan. Matematik sırlı bir kapı bana, astronomiyse derin bir deniz. Bu uğurda ben gündüzler ve geceler geçirdim.

“Dünyanın güneşe en yakın noktasından
Satürn’ün en yüksek noktasına kadar
Kâinatın bütün müşkül meselelerini çözdüm
Her türlü hile ve hurda tuzağından kaçınıp kurtuldum
Her bağ çözüldü yalnız ecel düğümünü çözemedim.”

Ben Ömer Hayyâm; henüz on birinci yüzyıldı ve Nişabur’da uyandım.  Bağdat’tan, Belh’ten ve başka ne güzel şehirlerden geçtim ama en nihayetinde ebedi aleme kendi şehrimden göçeceğim. Ve, ‘Öldüğüm zaman mezarım, üzerinde kuzey esintisinin eseceği ve çiçeklerin ve güllerin yığılacağı bir yerde olacak.’ Yine de siz benim göçüme aldırmayın çünkü uzak zamanlarda bir gün rubailerimden birini okuduğunuzda ben Nişabur’daki kayısı ağaçlarının üzerinden satırlarıma doğru eseceğim.

1. Ömer Hayyam Dörtgeni, Encyclopedia Britannica
(çevrimiçi https://www.britannica.com/biography/Omar-Khayyam-Persian-poet-and-astronomer , 18.09.2019)

2. Ömer Hayyam Rubaileri, Redwood Library, 1946
(çevrimiçi https://www.redwoodlibrary.org/blog/mfarias/2017/01/06/vault-rub%C3%A1iy%C3%A1t-omar-khayy%C3%A1m , 18.09.2019)

3. Elihu Vedder, Illustration for Rubaiyat of Omar Khayyam, Smithsonian American Art Museum, 1883-1884
(çevrimiçi https://americanart.si.edu/artwork/illustration-rubaiyat-omar-khayyam-frontispiece-2563318.09.2019)

Kaynak: Büyük Matematikçi Ömer Hayyam, Hamit Dilgan, Kaynak Yayınları, 2009